“Daphne Apollo’nun olmaz, toprağın olur” O toprak Antakya-Harbiye’de.
APOLLO Ve DAPHNE EFSANESİ:
Baştanrı Zeus’un oğlu Güneş (Işık) Tanrısı Apollo, birgün peşinde güneş, altın arabasıyla gökyüzünde dolaşırken, korkunç bir piton yılanına rastlar ve tanrısal kılıcıyla yılanı öldürür.Yılanı öldürdüğünden dolayı vicdanı rahat etmeyen ve tanrısallığının kirlendiğine inanan Apollo bunu temizleyebilmek için yeryüzüne iner ve 7 yıl boyunca burada bir Kral’ın sürülerine çobanlık yapar, lir çalmayı öğrenir ve böylece Zeus onu Müzik Tanrısı da yapar.
Apollo birgün yine oturmuş lir çalarken Irmak Tanrısı’nın kızı Su Perisi Daphne’yi görür, onun güzelliğine aşık olur ve onu izlemeye başlar ve onunla konuşmak ister. Daphne,Apollo’nun içinden geçenleri anlar ve kaçmaya, Apollo da onu kovalamaya başlar. Bir an gelir ki Daphne artık Apollo’nun yakıcı Tanrısal nefesini ensesinde hisseder, yorgunluktan bacakları artık gövdesini taşıyamayacak hale gelir. Birden durarak ayağı ile toprağı eşeliyerek bağırır; “Ey Toprak Ana, beni ört,beni sakla, beni kurtar, beni koru”
Bu yakarısı ile Daphne organlarının ağırlaştığını, odunlaştığını hisseder, gögsü gri bir kabukla kaplanır, saçları yapraklara dönüşür, kollarından dallar oluşur, ayakları
toprağın derinlerinde kök haline gelir ve defne ağacı böyle oluşur. Apollo, Daphne’nin ağaç haline gelişini dehşet ve üzüntü ile görür. Apollo daha sonra sarıldığı ağaçtan Daphne’nin kalp çarpmalarını duyar ve ona seslenir.
“Daphne, bundan sonra Apollo’nun kutsal ağacısın. Hiç dökülmeyen yaprakların, başıma taç olacak. Bütün kahramanlar, savaşta galip gelenler, yapraklarınla başlarını süsleyecekler, şarkılarda ve şiirlerde ikimizin adı birlikte anılacaktır” (1)
O günden sonra, her defne ağacı Su Perisi Daphne’yi temsil eder. Daphne’nin adı Apollo ile birlikte anılır.
Antik çağlarda her yıl Harbiye’deki defne ormanlarında Apollon şenlikleri yapılırdı. Antik çağda ve daha sonraları Daphne Efsanesi Sanatçılara da esin kaynağı olmuştur. Yazının devamında bunlardan örnekler vereceğiz.
MOZAİK: Antakya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen Apollo ve Daphne Mozaiği.
HEYKEL: İtalya’da, Roma’nın ünlü Berghese Villası’ndaki mermer heykeller topluluğunu yapan İtalyan Mimar, Ressam ve Heykeltraş
Gian Lorenzo Bernini’nin en tanınmış heykellerinden biri Apollo ve Daphne isimli heykeldir.(2)
Apollo and Daphne 
Full title: Apollo and Daphne Artist: Antonio del Pollaiuolo Date made: probably 1470-80 Source: http://www.nationalgalleryimages.co.uk/ Contact: picture.library@nationalgallery.co.uk Copyright © The National Gallery, London
Fransız Heykeltraş Guillaume Coustou’nun yaptığı heykel, Tuillaries Bahçesinde, İngiliz Ressam ve Heykeltraş George Frederic Watts’ın yaptığı heykel, Tate galeride bulunmaktadır.(3)
RESİM: Rönesans ve sonrası birçok ressam Apollo ve Dapfne Efsanesi’nden esinlenerek eser vermişlerdir. Bunlardan; İtalyan Sanatçılar Luca Cambioso (Cenova İmparatorluk Sarayı), Barbarelli da Giorgione (Venedik), Giambattista Tiepolo (Louvre), Francesco Albani (Louvre).
Fransız Sanatçılar; Gerard De Lairesse (Utrecht), Charles De Lafosse (Orleans), Jean-Baptiste Van Loo (Budapeşte) sayılabilir.(4)
MÜZİK: İlk Alman Operası’nın adının “Daphne” olduğu söylenmektedir.
Bunun yanında; birçok Müzisyen tarafından bilinmeyen veya – belki de sonradan İngiliz uyruğuna geçtiğinden (1726) dolayı- bilinmemezlikten gelinen, Almanya’nın Saksonya Bölgesi’nden Georg Friedrich Handel’in (1685 Halle-1759 Londra) 1706’da bestelediği Apollo ve Daphne Dramatik Kantat’ı var. Birçok Müzisyen ve Araştırmacı tarafından, Handel’in bu eseri özellikle Harbiye için yazdığını belirtmektedirler.
Bu eserin Avrupa’da ve daha çok A.B.D.’deki birçok Festival’de, Opera Salonlarında sahnelenmiş ve Çizgi Filmleri yapılmış olduğu halde, birçok müzik insanı tarafından tanınmamasına doğrusu hayret etmemek elde değil. Avrupa’nın Müzik Merkezi olarak bilinen Viyana’nın Müzik Akademisi’nde Öğretim üyelerinin bile Handelin bu eserinden haberdar olmadıklarına tanık oldum..Üstelik müzik CD’si satan birçok mağazadan sorduğum halde,birinde zar zor bulduğumu, Peder Fransuva ile yaptığımız söyleşide; Peder de, Antakya’ya konser vermek üzere gelen, Avusturya’lı Orkestra üyelerine sorduğunu,onlarında bilmediklerini, derginin bundan önceki sayısında yazmıştım.
Geçen yılki Salzburg Müzik Festivali’nin teması “Mitoloji” olduğu ilan edildiğinde umutlanmıştım. Sonradan Festival Programını incelediğimde boşuna umutlandığımı anladım.
Fakat, 8.Nisan.2011’de “Five Lamos Arts Festivalinde, Liberty Hall’de Soprano Cliona Cassidy ve Bariton Brendan Collins tarafından seslendirileceğini öğrenince çok sevindim. Kendimi Liberty Hall’de konseri izlerken hayal ettim. Hayali bile güzel.
Bildiğimiz kadarıyla bu eser Türkiye’de hiç sahnelenmedi. (Haydi. Opera Yönetmenleri, Şan’cılar v.d. Türkiye’de, Antakya’da, Harbiye’de, öykünün yaşandığı Daphne’nin toprağında; ne duruyorsunuz?)
HANDEL
APOLLO ve DAPHNE
Dramatik Kantat
1. Resitatif (anlatma)
Apollo: Dünya kurtulmuştur. Yunan intikamını almıştır! Apollo yendi! O kadar çok felaket ve faciadan sonra Piton’u elimle öldürdüm. Apollo yendi, Apollo galip geldi!
2. Aria
Evrenin huzuru benim. Kurtarıcı benim yayıma bağlıdır… Bütün dünya ve yaratıklar şanım için koruyucu kolumu övsünler.
3. Resitatif
Apollo: Sevgi, bu şımarık çocuk, yaldızlı nişanı (armağanı) benim oklarıma bıraksın, kimse beni onunla kıyaslamasın! Ben tek elimle Piton’u öldürdüm, o ise ancak onbin aşık yaralamış!
4. Aria
Apollo: Yayını kır. Kılıfını at, Aşk Tanrısı! Silahlarını teslim et! Beni nasıl yaralayabilirsin çıplak tanrı! Ey kör okçu!
5. Aria
Daphne: Ne mutlu bu Ruh’a ki ancak özgürlüğü sever! Aşka esir düşen kalbe ne huzur, ne rahat vardır.
6. Resitatif
Apollo: Bu ne ses! Ne güzellik! Kalbime “sevgim burada başladı” diye yazdı peri!
Daphne: Ne görüyorum! Felaket! Bana baskın yapan kim öyle?
Apollo: Senin kalbine aşık bir tanrıyım!
Daphne: Bu ormanda Diana’dan başka tanrı tanımam. Bu kutsal yere yaklaşma!
Apollo: Ama ben Sintiya’nın (Diana’nın) ikiz kardeşiyim. Eğer kardeşi seversen o da seni çok sever.
Sana tapana acı!
7. Aria
Daphne: Boşuna seversin, taparsın, yalvarırsın çünkü Diana’ya sadığım. Beni kovalayan kardeşi olsa bile verdiğim söze bağlıyım. Beni duyacak ve yardımıma gelecek. Diana kardeş aşkının alevlerine karşı benim acımasız olmamı ister.
8. Resitatif
Apollo: Gaddar!
Daphne: Beni rahat bırakacak mısın? (ne küstah!)
Apollo: Beni ümitsiz mi bırakacaksın?
Daphne: Sana tahammül edemem.
Apollo: Aşktan yanarım.
Daphne: Ben ise öfkeden!
9. Düet
Daphne: Kalbimde öyle bir savaş var ki artık buna tahammül edemem.
Apollo: Kalbimde öyle bir savaş var ki artık buna tahammül edemem. Yanarım, titrerim!
Daphne: Yanarım, kudururum!
Apollo: Yanarım, titrerim!
Apollo ve Daphne: Eğer alevlerini söndürmezsen hiç huzurum kalmayacak.
10. Resitatif
Apollo: Sevgili sakin ol. Beni alevlendiren senin bu güzelliğin asla uzun sürmeyecek! Doğanın en basit çiçeğinin ömrü bile kısadır!
11. Aria
Apollo: Diken üzerindeki gül misali gelip gidiverecek ömrün! Güzelliğin bu ani kaçışın ile çiçeğinkinden de kısa sürecek!
12. Resitatif
Daphne: Ah! Bir tanrının ölmez nesnelerden başka kimseye sevgisi olmamalı! Senden gelen geçici toz helak olacak, bitecek ama beni koruyan erdemim asla!
13.Aria
Daphne: Nasıl ki gökyüzündeki tatlı bir yıldız Neptün’ün şiddetini yatıştırırsa böylece bir ruh, çaba ile bir daha huzura kavuşacak.
Ve akıl ile vicdanlı bir kalp rahatını bulacak. Aşkının hainliğinin sesini reddedecek.
14.Resitatif
Apollo: Beni dinle!
Daphne: Dinlemem!
Apollo: Sen bir ayı, bir kaplansın!
Daphne: Sen bir tanrı değilsin!
Apollo: Sevgiye direnme, yoksa gücümü kullanırım!
Daphne: Benim ölmekte olan kanım senin sahte aşkının alevini söndürecek.
15.Düetto
Apollo: Bırak senin bu katı amansızlığın yumuşasın!
Daphne: Onurumu kaybedeceğime ölmeği yeğlerim.
Apollo: Niçin o kadar tatlı bir oyunu reddedersin?
Daphne: Sintiya’nın yardımına koşarım. Utanç içinde yaşamaktansa ölmek iyidir.
16. Resitatif
Apollo: İlelebet sana tapacağım, seveceğim.
Daphne: İlelebet senden nefret edeceğim.
Apollo: Benden kaçamayacaksın!
Daphne: Elbette kaçacağım…
Apollo: Seni takip edeceğim. Karada ve denizde… Peşinden koşacağım, sen her nereye koşarsan!
Hem sen Güneş’ten daha hızlı koşabilir misin?
17. Aria
Apollo: Ayaklarım koşunuz! Kollarım, yakalayınız bu nankör güzelliği! Benim dudaklarım onu sevgiye uyandıracak. Onu kovalıyorum zevkle. Peşindeyim, onu kollarıma almak için sabırsızlanıyorum. Benim kollarım hemen onu tutarlar, kollarım onu kucaklar. Şimdi onu yakaladım… Güzel Peri… Yüzü ne kadar güzel… Ama, ama ne oluyor? Ne görüyorum? Gökler! Diana! Nereye gitti? Daphne, nereye gittin? Seni bulamıyorum. Seni bağlayan yeminin seni bir ağaç haline çevirdi! Artık baharın ayazları ve gökyüzünün şimşekleri sana dokunmasın. Senin şöhretin sonsuza dek sürecek, kutsal ve ünlü yeşilliğin hiç kurumayacak.
18. Aria
Apollo: Sevgili bitki, benim gözyaşlarım ile senin köklerini sulayacağım. Senin dalların ile yaptığım taçları kahramanların başları üzerine koyacağım. Eğer seni bağrıma basamazsam hiç olmazsa seni saçım üzerinde taşıyacağım.
Hakkı Bilen – Haziran 2011
